2023_GR_00025 - Gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) 'Somtrans' - Opnieuw definitieve vaststelling (na schorsingsbesluit deputatie) - Goedkeuring

IGEAN dienstverlening werd door het college van burgemeester en schepenen van Wijnegem in zitting van 22 november 2018 aangesteld als ontwerper van het ruimtelijk uitvoeringsplan ‘Somtrans’. Het RUP heeft als doel een vernieuwing en uitbreiding van de kantoren van ‘Rederij Somtrans’ op hun huidige bedrijfssite mogelijk te maken.

Het RUP heeft volgende doelstellingen:

1. de uitbreiding van de kantoren van rederij Somtrans mogelijk maken,
2. de gebiedsbestemming van het perceel doen aansluiten bij de eigenlijke functie,
3. de ontwikkelingsmogelijkheden binnen het plangebied duidelijk afbakenen.

Het RUP Somtrans werd definitief vastgesteld door de gemeenteraad van Wijnegem op 21 november 2022. 

Op 12 januari 2023 ontving het lokaal bestuur de beslissing van de deputatie van de Provincie Antwerpen om het RUP Somtrans te schorsen wegens strijdigheid met het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan (GRS). 

Motivering schorsing

De deputatie motiveert de strijdigheid met het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan (GRS) als volgt:

”Overwegende dat het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan ‘Somtrans’ zich situeert binnen het deelgebied ‘Broekstraat Stokerij’ volgens het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, waarvoor het volgende geldt: Het betreft een open ruimte gebied met bossen en landbouw als belangrijkste ruimtegebruikers. Het landbouwgebied heeft een belangrijke natuurlijke en landschappelijke waarde. De landbouw kan verder vorm krijgen als grondgebonden landbouw ter vrijwaring van de open ruimte. De open ruimte wordt doorsneden door twee waterlopen: het Klein Schijn en de Wezelse Beek. Deze waterlopen vormen belangrijke natuurverbindingsgebieden met grotere natuurgebieden in en buiten de gemeente. Het is van groot belang om deze beekvalleien als ecologische dragers te vrijwaren van bebouwing. De bebouwing bestaat uit enkele bebouwingsconcentraties en verspreide bebouwing. Bij verdere ontwikkelingen zullen de aanwezige natuurlijke landschapskenmerken de basis vormen. Dit wil zeggen dat de natuurlijke en landschappelijke waarde van de bosgehelen, grondgebonden landbouw, beekvalleien, de kasteelparken, dreven en kleine landschapselementen zullen primeren, waarop de menselijke activiteiten afgewogen worden.

Voor dit deelgebied Broekstraat-Stokerij doet de gemeente in haar gemeentelijk ruimtelijk structuurgerichte uitspraken over enkele specifieke locaties, zoals over het woongebied aan de Broekstraat en de omgeving Stokerij met de handel- en dienstenstrook langs de Turnhoutsebaan, de zone Roeispaan-Groenstraat in natuurgebied en enkele kasteeldomeinen. Deze gerichte uitspraken passen zich in binnen de globale visie voor dit deelgebied Broekstraat-Stokerij. Voorliggend plangebied ligt centraal in dit deelgebied en wordt niet als aparte eenheid behandeld. Het plangebied maakt deel uit van het algemeen natuurlijk en landschappelijk waardevol agrarisch gebied dat de ruimte alhier typeert.

Overwegende dat het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan ‘Somtrans’ aldus kennelijk onverenigbaar is met de bepalingen van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan van Wijnegem; dat het besluit van de gemeenteraad tot definitieve vaststelling kan worden geschorst als het kennelijk onverenigbaar is met een structuurplan.”

1. Toetsingskader gemeentelijk ruimtelijk structuurplan (GRS)

Vooreerst kan worden opgemerkt dat in de overwegingen van de provincie nergens duidelijk wordt aangegeven waarom het RUP in strijd zou zijn met het GRS. Er worden geen concrete strijdigheden aangegeven. Er wordt enkel gesteld dat het RUP “kennelijk onverenigbaar” is met het GRS, maar dit wordt niet concreet gemaakt of gemotiveerd. Hiermee is er niet voldaan aan een minimale voorwaarde om een RUP te schorsen.

Het bedrijf werd niet specifiek opgenomen in het GRS omdat het in een goedgekeurde verkaveling ligt en er op dat moment geen vraag tot uitbreiding voorlag. Op niveau van het GRS wordt niet voor alle dergelijke gebouwen de vergunningstoestand nagekeken. Het is ook niet nodig dat het bedrijf specifiek vermeld wordt in het GRS, zolang kan aangetoond worden dat het RUP niet strijdig is met de visie van het GRS.

Het bedrijf Somtrans is reeds meer dan 20 jaar gesitueerd op deze locatie. Door uitbreiding van de kantoorfunctie voldoet de huidige functie niet meer aan de bouwvergunning van destijds, volgens dewelke enkel een aan een woning ondergeschikte kantoorfunctie mogelijk is. Het bedrijf kan beschouwd worden als een zonevreemd bedrijf.

Het GRS van Wijnegem biedt een afwegingskader voor zonevreemde bedrijven. Als men dit kader toepast op Somtrans (niet gelegen in woongebied of bedrijventerrein, niet gelegen in een kasteelpark, niet gelegen in kwetsbaar gebied en niet hinderlijk voor de omgeving) komt men uit bij een categorie 2-bedrijf, wanneer geen zonevreemde uitbreiding wordt toegestaan of bij een categorie 3-bedrijf, wanneer wel zonevreemde uitbreiding wordt toegestaan. Beide categorieën laten een verdere ontwikkeling toe. Aangezien het project binnen de grenzen van de bestaande verkaveling blijft is er geen zonevreemde uitbreiding.

Tevens kan verwezen worden naar het zonevreemd bedrijfsgebouw van Hispantics, dat in een vergelijkbare locatie gelegen is langs het kanaal en zelfs in natuurgebied. Voor dit bedrijf wordt in het GRS gesteld dat industriële activiteiten niet gewenst zijn, maar zachtere functies zoals kantoren en wonen wel mogelijk zijn. Deze mogelijkheden werden voor Hispantics reeds vertaald in het RUP Kasteeldomeinen.

In het GRS staat duidelijk: “De bebouwing bestaat uit enkele bebouwingsconcentraties en verspreide bebouwing. Bij verdere ontwikkelingen zullen de aanwezige natuurlijke landschapskenmerken de basis vormen. Dit wil zeggen dat de natuurlijke en landschappelijke waarde van de bosgehelen, grondgebonden landbouw, beekvalleien, de kasteelparken, dreven en kleine landschapselementen zullen primeren, waarop de menselijke activiteiten afgewogen worden.”

Deze paragraaf biedt samen met het afwegingskader voor zonevreemde bedrijven wel degelijk een kader voor het bedrijf Somtrans, zonder dat het daarom bij naam genoemd moet worden. De verdere ontwikkeling werd in het RUP wel degelijk afgetoetst aan de aanwezige natuurlijke landschapskenmerken. Aangezien het project binnen de bestaande grenzen van de verkaveling blijft en op geen enkele wijze een inname van open ruimte voorziet, kan geconcludeerd worden dat het RUP niet strijdig is met de visie van het GRS. 

Noot:

De provincie schorst het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan 'Somtrans', definitief vastgesteld door de gemeenteraad van Wijnegem in zitting van 21 november 2022, op basis van artikel 2.2.23 §2 van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO).  Dit artikel luidt als volgt in de VCRO: 

"Artikel 2.2.23. (30/12/2017- ...)

...
§ 2. Het besluit van de gemeenteraad tot definitieve vaststelling van het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan kan alleen worden geschorst of vernietigd:
1° als het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan uitvoering geeft aan een optie uit het gemeentelijk beleidsplan ruimte waarbij de Vlaamse Regering of de deputatie voorbehoud heeft gemaakt conform artikel 2.1.11, § 2, tweede lid;
1° /1 als het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan uitvoering geeft aan een beleidskader van het gemeentelijk beleidsplan ruimte dat de Vlaamse Regering niet meer geldig heeft verklaard conform artikel 2.1.5, § 2, tweede lid, of dat de provincieraad niet meer geldig heeft verklaard conform artikel 2.1.8, § 2, tweede lid;
1° /2 als het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan kennelijk onverenigbaar is met een beleidskader of, in voorkomend geval, een ontwerp van beleidskader van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen of het provinciaal beleidsplan ruimte;
2° als het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan strijdig is met een gewestelijk of provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan of, in voorkomend geval, met een ontwerp van gewestelijk of provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan, tenzij de Vlaamse Regering, respectievelijk de provincieraad daarmee haar instemming conform artikel 2.2.18, § 1, derde lid, heeft verleend;
3° als het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan strijdig is met direct werkende normen binnen andere beleidsvelden dan de ruimtelijke ordening of met bindende delen van een door de Vlaamse Regering vastgesteld beleidsplan;
4° wegens de niet-naleving van een substantiële vormvereiste."

Er kan gesteld worden dat artikel 2.2.23 §2 van de VCRO bijgevolg geen juridische grond vormt om een gemeentelijk RUP te schorsen wegens strijdigheid met het GRS, enkel met ruimtelijke beleidsplannen of bovenlokale RUP’s. 

2. Vergelijking bouwmogelijkheden verkaveling en RUP

Figuur 1: inplantingsplan verkaveling                  Figuur 2: grafisch plan RUP Somtrans

Uit een vergelijking van de bouwmogelijkheden volgens de verkaveling en het RUP kunnen de volgende conclusies getrokken worden:

• de begrenzing van het RUP valt volledig samen met de begrenzing van de verkaveling, met uitzondering van de grens aan de zijde van het kanaal. Hier werd een grondruil doorgevoerd met De Vlaamse Waterweg in functie van de bouw van de nieuwe brug. Er is dan ook geen enkele bijkomende inname van open ruimte en geen enkele impact op de aangehaalde natuurverbinding uit het GRS;
• de terreinbezetting van het gebouw volgens de verkaveling en volgens het RUP is vergelijkbaar. In de verkaveling gelden de volgende voorschriften: voorgevel minimum 8m uit de rooilijn, voorgevelbreedte maximum 2/3^e van de perceelsbreedte en bouwdiepte maximum de helft van de perceelsbreedte ter hoogte van de voorgevelbouwlijn. De breedte van het perceel ter hoogte van de voorgevelbouwlijn bedraagt ca. 60m. Rekening houdend met de driehoekige vorm bedraagt de bebouwbare oppervlakte ca. 825m². Volgens de voorschriften van het RUP bedraagt de terreinbezetting maximum 35% van de totale oppervlakte van de zone, wat overeenkomt met ca. 985m² (kadastraal gemeten). Dit is tevens een gevolg van de uitbreiding van het perceel met de strook vooraan ten gevolge van de grondruil met De Vlaamse Waterweg. 

Met betrekking tot de aangehaalde strijdigheid met het GRS is het vooral belangrijk om vast te stellen dat er geen uitbreiding buiten de bestaande verkaveling mogelijk is en dat er dus absoluut geen sprake is van een verhoogde impact op de omliggende open ruimte en/of natuurverbindingen. Er kan dus geen strijdigheid met de visie van het GRS worden aangetoond. 

3. Impact verwaarloosbaar ten opzichte van impact nieuwe brug

De ruimtelijke context van het plangebied is drastisch gewijzigd na de opmaak van het GRS, met name door de bouw van de nieuwe brug over het Albertkanaal. De omgevingsvergunning werd afgeleverd en de werken zijn reeds gestart.

Uit de plannen blijkt zeer duidelijk dat de mogelijke impact van het geplande gebouw van Somtrans verwaarloosbaar is ten opzichte van de impact van de nieuwe brug over het Albertkanaal. Het gebouw van Somtrans blijft binnen de grenzen van de bestaande verkaveling op een perceel dat reeds bebouwd is en heeft geen inname van open ruimte tot gevolg. Bovendien worden de aangehaalde kwaliteiten van de open ruimte significant verlaagd door de bouw van de brug. Hierdoor wijzigt de ruimtelijke context van het gebied nog verder, in die zin dat de landschappelijke en natuurlijke waarde van de open ruimte nog minder een toetsingskader zijn. Door de bouw van de brug zijn deze nauwelijks nog relevant. 

Hiermee rekening houdend kan er geen strijdigheid met de visie van het GRS worden aangetoond.

4. Geen meerwaarde schorsing RUP

De schorsing van het RUP heeft geen betere ruimtelijke ordening tot gevolg, zoals ook omschreven wordt in het alternatievenonderzoek in de toelichtingsnota. Indien het RUP niet goedgekeurd wordt, blijft het nulalternatief van toepassing, wat overeenkomt met de bestaande en juridische toestand. De gemeente wordt hier geconfronteerd met een zonevreemde verkaveling, die bouwrechten geeft op het perceel. De verkaveling kan niet meer vervallen en kan dus onverminderd uitgevoerd worden. Dit maakt dat op het perceel van Somtrans een meergezinswoning opgericht kan worden, gelijkaardig aan de naastgelegen meergezinswoning, vergund in 2005 zonder afwijking van de verkaveling. 

Het RUP is gericht op een alternatieve invulling van het perceel die meer verenigbaar is met de geplande brug. De impact van deze brug op een mogelijke woonfunctie conform de geldende verkaveling is dermate groot dat een kwalitatieve ontwikkeling niet meer mogelijk is. Relevante aspecten hierin zijn het gebrek aan daglicht en uitzicht, geluidshinder, lichthinder, luchtkwaliteit, verlichting,… Met een kantoorfunctie zijn er wel oplossingen mogelijk om tot een kwalitatieve ontwikkeling te komen, door bijvoorbeeld de onderste twee verdiepingen aan deze zijde te benutten voor functies die minder nood hebben aan daglicht. Bovendien is er dan geen permanent gebruik van het gebouw, waardoor hinder in de avond- en nachturen niet meer relevant is. Ondertussen is er een akkoord tot grondruil gesloten tussen Somtrans en De Vlaamse Waterweg, waardoor de omgevingsvergunning voor de nieuwe brug ingediend kon worden. 

Dit heeft tot het besluit geleid om het RUP toch met een kantoorfunctie verder te zetten.

Een schorsing van het RUP heeft alleen maar nadelige gevolgen en biedt geen enkele meerwaarde. Het RUP biedt mogelijkheden voor een oplossing op maat die rekening houdt met de juridische toestand en met de gewijzigde context van de bouw van de nieuwe brug over het Albertkanaal. In alle opzichten leidt de goedkeuring van het RUP dan ook tot een meerwaarde ten opzichte van de bestaande referentietoestand die volgt op een schorsing van het RUP. 

Opheffing verkaveling

Het plangebied is gelegen in een goedgekeurde, niet vervallen, verkaveling met nummer 141/037(1) – voorwaardelijk vergund door het schepencollege in zitting van 29 augustus 1968. Deze verkaveling voor woningbouw werd goedgekeurd op 28 augustus 1968 en omvat 2 percelen. Beide percelen werden bestemd voor vrijstaande woningbouw met een maximale kroonlijsthoogte van 7m.  Deze verkaveling wordt als gevolg van de opmaak van dit RUP opgeheven voor het lot 2. Dit lot 2 maakt deel uitmaakt van dit RUP. Voor lot 1 langs Albertkanaal 11 en 13 (bestaand appartementsgebouw) blijft de verkaveling van toepassing.

Watertoets 

Het decreet van 18 juli 2003 betreffende het algemeen waterbeleid (Belgisch Staatsblad 14 november 2003) legt bepaalde verplichtingen op, die de watertoets worden genoemd. De watertoets is een instrument waarmee de overheid die beslist over een vergunning, een plan of een programma inschat welke de impact ervan is op het watersysteem. Het resultaat van de watertoets wordt als een waterparagraaf opgenomen in de vergunning of in de goedkeuring van het plan of het programma.

Bijna het volledige plangebied is gelegen in mogelijk overstromingsgevoelig gebied. Op een zeer klein deel na is het plangebied niet gelegen in infiltratiegevoelig gebied. Het plangebied wordt aangeduid als zeer grondwaterstromingsgevoelig.

Ten opzichte van de vergunde en de bestaande toestand wordt een uitbreiding van de verharde oppervlakte verwacht, ten gevolge van het vergroten van de footprint van het nieuwe kantoorgebouw. De impact blijft beperkt door het nieuwe gebouw over het bestaande gebouw te plaatsen. Het project voorziet in een compacte ontwikkeling binnen de grenzen van de bestaande verkaveling. Ten opzichte van de bestaande en vergunde toestand wordt een uitbreiding van het aantal parkeerplaatsen voorzien (in totaal 16 plaatsen vooraan en 12 achteraan). De parkeerplaatsen worden aangelegd in waterdoorlatende materialen. 

Omdat het plangebied gelegen is in collectief te optimaliseren buitengebied, is een aansluiting op de riolering voorlopig niet mogelijk. Zowel het zwarte als het grijze water dient opgevangen te worden in een septische put. Gezien de uitbreiding van het kantoor zal een nieuwe septische put met voldoende capaciteit noodzakelijk zijn. 

Ten gevolge van de ligging langsheen het kanaal is de lokale waterhuishouding grotendeels kunstmatig. De plaatsing van de nieuwe brug met een pijler op de rand van het plangebied zal reeds een verdere verstoring van de waterhuishouding tot gevolg hebben, ook zonder uitbreiding van het kantoorgebouw. De impact van een uitbreiding van het kantoor op de grondwaterstromingen is bijgevolg verwaarloosbaar.

Er worden geen significante negatieve effecten op de waterhuishouding verwacht. De bepalingen van het besluit van de Vlaamse regering van 5 juli 2013 houdende vaststelling van een gewestelijke stedenbouwkundige verordening inzake hemelwaterputten, infiltratievoorzieningen, buffervoorzieningen en gescheiden lozing van afvalwater en hemelwater zijn onverminderd van kracht.

Noot: 

• Op 23 juli 2021 maakte de Vlaamse Overheid, Departement Omgeving, Afdeling Gebiedsontwikkeling, Omgevingsplanning en -projecten bekend dat het team MER had bepaald dat er geen plan-MER opgesteld moet worden voor het RUP "Somtrans".
• Tijdens het gehouden openbaar onderzoek dat liep van 19 juli 2022 tot en met 16 september 2022 werden geen bezwaren kenbaar gemaakt door derden.

De Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO), meer bepaald artikel 2.2.23 § 3.

Het gemeenteraadsbesluit van 17 december 2018 betreffende de opmaak van het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan 'Somtrans'.

Het gemeenteraadsbesluit van 20 juni 2022 betreffende de voorlopige vaststelling van het ontwerp van het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan 'Somtrans'.

Het gemeenteraadsbesluit van 21 november 2022 betreffende de definitieve vaststelling van het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan 'Somtrans'.

De beslissing van het college van burgemeester en schepenen van 22 november 2018 betreffende de opmaak van het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan 'Somtrans'.

De beslissing van het college van burgemeester en schepenen van 3 juni 2019 betreffende de goedkeuring van de start- en procesnota voor het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan 'Somtrans'.

De beslissing van het college van burgemeester en schepenen van 6 augustus 2020 betreffende de goedkeuring van de scopingsnota voor het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan 'Somtrans'.

De beslissing van het college van burgemeester en schepenen van 30 juni 2022 betreffende het openbaar onderzoek voor het voorontwerp van het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan 'Somtrans'.